Freeke Heijman is Director Ecosystem Development bij Quantum Delta NL. We vroegen haar wat zij vanuit haar rol belangrijk vindt en wat volgens haar de kracht van Science to Impact is.
Wat doet Quantum Delta NL en voor wie is het bedoeld?
Als Quantum Delta NL (QDNL) financieren we quantum technologie in Nederland en zorgen we dat het ecosysteem verder kan groeien. Daarvoor helpen we ondernemers, onderzoekers, investeerders en studenten; iedereen die een rol in het ecosysteem speelt.
Nederland heeft van oudsher een hoge wetenschappelijke positie in de quantum technologie. Dit is echter nog geen garantie voor impact. Daarvoor heb je andere kennis nodig. Denk aan het betrouwbaar maken van de technologie, het opzetten van bedrijven en het zorgen voor use-cases.
QuTech - een samenwerking van TNO en TU Delft - is in 2013 begonnen als missiegedreven onderzoeksinstituut dat naast topwetenschap ook technologie ontwikkelt. In de jaren daarna ontstonden er gelijksoortige initiatieven in Amsterdam, Eindhoven, Leiden en Twente en nam de overheidsinteresse in quantum steeds verder toe. Zo is er in 2016 onder Nederlands voorzitterschap een grootschalig flagship programma op deze sleuteltechnologie gestart met een waarde van 1 miljard euro. We noemen quantum een sleuteltechnologie omdat het als basistechnologie bruikbaar is in veel sectoren, denk aan beveiliging van digitale systemen, het vinden van nieuwe materialen, verbetering van medicijnen en ultra precieze sensoren.
Om de landelijke samenwerking goed van de grond te krijgen, is een nationale agenda opgestart met stichting Quantum Delta NL in de rol van neutrale, coördinerende en bindende partij. QDNL is bedoeld voor het hele kennis-ecosysteem, van studenten, ondernemers en onderzoekers tot de eindgebruikers.
"Mijn ideaal is een muurloos ecosysteem waarin wetenschappers probleemloos kunnen ondernemen en bedrijven kunnen groeien en blijven samenwerken met kennisinstellingen, onder transparante en uniforme voorwaarden."
Wat is jouw rol bij QDNL en hoe draag je bij aan meer impact uit science?
Als directeur Ecosystem Development zorg ik ervoor dat er meer ondernemerschap komt en dat de spin-offs die vanuit de universiteiten ontstaan, verder kunnen opschalen. De ambitie is hoog: aan het eind van het programma willen wij 100 quantum startups in Nederland hebben.
Met welke instrumenten werken jullie om dit te bereiken?
We hebben van de overheid een budget van 615 miljoen euro ontvangen waarmee we een breed palet aan programma’s ontwikkelen, bedoeld om de technologie te ontwikkelen en het quantum ecosysteem verder te verstevigen.
Zo ontwikkelen we nieuwe masters om studenten van de juiste opleiding te voorzien, investeren we in gebouwen en apparaten voor de wetenschap en trekken we door zichtbaar te zijn op beurzen en gerichte recruitment toptalent uit het buitenland aan. Om het onderzoek te versnellen, werken we met drie katalysator-programma’s: het eerste draait om Quantum Computing and Simulation; het tweede om het bouwen van een nationaal Quantum Netwerk en het derde om Quantum Sensoren. Daarnaast zijn er vier zogenaamde ‘actielijnen’ die gaan om het stimuleren van onderzoek en innovatie, het bouwen van een ecosysteem, het ontwikkelen en aantrekken van talent en, heel belangrijk, maatschappelijke impact. En ons Infinity Programma is specifiek bedoeld om startups sneller te laten groeien.
Welke schakels zijn onmisbaar om deep tech startups in Nederland te houden?
Kapitaal is een wezenlijk instrument. Deep tech startups hebben veel geld nodig, denk aan cleanroom faciliteiten en apparatuur. Helaas vinden we in Nederland nog steeds te weinig investeerders voor dit type bedrijf. Daarnaast zijn er talentvolle mensen met specialistische kennis nodig die zich blijven bijscholen omdat de kennis zich voortdurend verder ontwikkelt. En met stimuleringsprogramma’s zoals ons Infinity programma, Pole Position van Techleap.nl en de diverse KTO en ROM-initiatieven, laten we de mooie startups die we in Nederland hebben, doorgroeien naar de volgende fase.
Tot slot, wat zou in jouw optiek een beweging als Science to Impact moeten oppakken?
Mijn ideaal is een muurloos ecosysteem waarin wetenschappers probleemloos kunnen ondernemen en bedrijven kunnen groeien en blijven samenwerken met kennisinstellingen, onder transparante en uniforme voorwaarden. Nu vertragen de verschillende regels per kennisinstelling het samenwerken onnodig. Zo neemt de ene kennisinstelling een groot aandeel in de startup die zich er uitspint, terwijl een andere instelling hier bescheidener in is, en wordt het IP niet onder dezelfde voorwaarden ter beschikking gesteld. En ook de acceptatiegraad van de ene instelling is groter dan de andere als het gaat om wetenschappers die er een startup naast hebben.
In wezen is dit een systeemfalen dat ontstaat omdat de verschillende spelers vanuit hun eigen perspectief in de wedstrijd zitten, iedere speler heeft een eigen rol in het ecosysteem. Terwijl er ook een collectief belang is: namelijk succesvolle commercialisatie in Nederland. Zo is de universiteit er voor onderzoek, het opleiden van talent en succesvolle spin-offs, niet voor eigen “return on investment”. Investeerders en ondernemers hebben verstand van het opschalen van bedrijven en de overheid moet hier de juiste randvoorwaarden voor bieden.
De onderzoekers en ondernemers zelf maken een reis door dit hele landschap. Juist op de schakelpunten tussen de rollen en instituties is er onduidelijkheid en ruimte voor verbetering. Bijvoorbeeld: bij het overdragen van IP naar de startup, redeneert de kennisinstelling niet altijd vanuit het lange termijn belang van de groei van het bedrijf maar aan de hand van interne regels en procedures.
Het goed inrichten van dit systeem is niet eenvoudig - het risico bestaat dat je in abstracte discussies belandt. Je hebt mensen met lef nodig die heel concreet dingen gaan veranderen. Hier zouden Techleap en Science for Impact echt iets kunnen betekenen. Zo zou een uniforme IP termsheet voor startups bijvoorbeeld geweldig zijn.
Bij QDNL lukt dit goed omdat er een gedeeld belang is, namelijk Nederland te laten uitgroeien tot dè plek waar je voor quantum moet zijn. Je ziet dan dat er vanuit dit enthousiasme sneller besluiten worden genomen en het 'nee dit kan niet want… ’ minder vaak klinkt. Het zou toch prachtig zijn als we dit op meer plekken kunnen realiseren, en zo de Nederlandse cultuur beetje bij beetje kunnen ombuigen!
Lees ook: Freeke Heijman on the Power of representation for Women in Quantum
Freeke Heijman
Freeke Heijman is mede-oprichter en directeur ecosysteemontwikkeling bij Quantum Delta NL (QDNL), het coördinerend orgaan van het Nederlandse nationale Quantum Initiatief. Freeke is in 1999 afgestudeerd aan de afdeling Systems Engineering (TU Delft) en begon haar loopbaan bij KPN Research. Daarna werkte zij bij het Ministerie van Economische Zaken op het gebied van ruimtevaart en als hoofd innovatiebeleid, van waaruit zij bij quantum betrokken is geraakt.
Naast haar activiteiten voor Quantum Delta NL, is Freeke ook actief als medevoorzitter van het Global Future Council on Quantum Computing van het World Economic Forum en zit zij in de stuurgroep van Women in Quantum Development.