Valoriseren is een interactief proces met een uitkomst: de kennis is benut. Deze uitkomst staat centraal bij de stimulering en beoordeling van valorisatie. Het interactieve proces dat ten grondslag ligt aan valorisatie, wordt in vele gevallen genegeerd, evenals de diversiteit aan vormen van valorisatie. Hierdoor ontstaat misschien een overzicht, maar zeker geen werkelijk inzicht in de prestaties op het gebied van valorisatie.
De meest gebruikte uitkomstindicator is het aantal octrooien. De aanname hierbij is dat meer octrooien gelijk staat aan meer valorisatie. Een octrooi kan hiervoor een aanwijzing zijn. Immers, voor het valoriseren van bepaalde kennis is octrooieren noodzakelijk: zonder octrooi geen valorisatie. Meer octrooien betekent meer kennis die gevaloriseerd kan worden. Maar een octrooi leidt niet vanzelf tot de toepassing van kennis, het betekent slechts dat kennis op een bruikbare manier wordt aangeboden. Voor de toepassing ervan is het nodig dat de kennis ook buiten het lab bruikbaar is, dat een marktpartij interesse heeft, dat een financier verder wil investeren. Bovendien zijn verschillende activiteiten, bepaalde voorwaarden en diverse partijen nodig in de fase voorafgaand aan de octrooiaanvraag om het idee te ontwikkelen. Het octrooi is dus noch het eindpunt, noch het beginpunt van een valorisatieproces. Daarnaast is deze indicator slechts in een beperkt aantal situaties van toepassing. In de sociale of geesteswetenschappen is het octrooieren van wetenschappelijke kennis zelden mogelijk. Deze veel gebruikte indicator is in deze disciplines niet relevant. Valorisatie van kennis vindt hier op andere manieren en in andere vormen plaats. Duiding van de actualiteit in een nieuwsrubriek, de ontwikkeling van een leermethode, het beheer van een museumcollectie of beleidsadvisering zijn voorbeelden hiervan.
Bij de ontwikkeling van een bruikbaar valorisatiemodel richten wij ons zowel op maatschappelijke als op economische benutting van wetenschappelijke kennis. Hierbij hanteren we de definitie van valorisatie zoals die geformuleerd is in Van voornemens naar voorsprong: Kennis moet circuleren (2009):
Kennisvalorisatie is het proces van waardecreatie uit kennis, door kennis geschikt en/of beschikbaar te maken voor economische en/of maatschappelijke benutting en te vertalen in concurrerende producten, diensten, processen en nieuwe bedrijvigheid.
Wie, wanneer, waar en hoe wetenschappelijke kennis gevaloriseerd wordt, hangt samen met het organisatieniveau, het wetenschapsgebied, de betrokken partijen en de fase van het onderzoek. Het is daarom niet verstandig één enkele set van indicatoren te ontwikkelen die in elke situatie toepasbaar is. Dit rapport presenteert daarom een variabele opzet die in een veelheid van situaties inzicht geeft in het valorisatieproces; een 4D-valorisatiemodel. Met het 4D-valorisatiemodel kunnen specifieke situaties overzichtelijk in kaart worden gebracht; selectie van passende indicatoren op maat leidt tot inzicht in het valorisatieproces. Het rapport illustreert de praktische toepasbaarheid van het 4D-valorisatiemodel met een waaier aan valorisatiekaarten.